Willen we onze economie draaiende houden en het volledige potentieel van de arbeidsmarkt benutten, dan moeten we de participatie van vrouwen op de arbeidsmarkt vergroten. Dat heeft niet alleen te maken met het nut voor de economie, maar er zijn ook grote voordelen voor de vrouw aan verbonden, zoals financiële onafhankelijkheid, een bijdrage kunnen leveren aan het gezinsinkomen, carrièremogelijkheden, persoonlijke vervulling en mogelijke uitbreiding van sociale en professionele netwerken. Werkgevers moeten er, ook in ons land, voor zorgen dat met name vrouwen fulltime kunnen werken. Daar bestaan diverse wetten en regelingen voor, zoals gelijke behandeling op de werkvloer, zwangerschaps- en ouderschapsverlof en kinderopvangtoeslag.
door Ben Daeter
Noodzaak betrokken ouders
Iedere ouder weet dat kinderen het nodig hebben dat ze bij hun leven betrokken zijn. Veel onderzoek wijst erop dat die betrokkenheid positieve resultaten oplevert. Leerlingen met betrokken ouders neigen er bijvoorbeeld toe hoger te scoren bij tests (en dat vinden we in ons huidige onderwijssysteem nog steeds belangrijk) en doen het op dat gebied dan ook in het algemeen beter. Ouderlijke betrokkenheid wordt gewoonlijk aangehaald als een van de belangrijkste factoren in het academisch succes van een kind. Maar het heeft natuurlijk op de eerste plaats te maken met het feit dat ouderlijke betrokkenheid positief is voor het welzijn van het kind.
Begaafde kinderen
Over het algemeen zijn ouders van begaafde kinderen vaak meer bezorgd om hun kinderen dan ouders van andere kinderen, op welk vlak die begaafdheid ook ligt. Begaafde kinderen hebben immers unieke uitdagingen en behoeften, die niet altijd worden begrepen door de samenleving en het onderwijssysteem. Ouders maken zich dan zorgen, bijvoorbeeld over de sociale ontwikkeling, passende educatieve stimulatie en het emotionele welzijn van kinderen met kenmerken van begaafdheid. Die ouders twijfelen dan ook vaak of ze wel fulltime moeten werken
Moeilijke combinatie
De combinatie ouderlijke betrokkenheid bij de kinderen en werken kan vaak lastig zijn; 75% van de werkende ouders vindt de combinatie werk/gezin moeilijk. Voor werkende ouders die worden geconfronteerd met woon-werkverkeer, lange kantooruren, vergaderingen, conferenties, zakendiners of reizen kan dit extra schuldgevoelens opleveren. Wie kan op tijd thuis zijn om naar een ouderavond te gaan als het een uur rijden is naar huis of als een conferentie bijvoorbeeld pas in de avond is? Lauren Smith Brody schreef een boek over de problemen van moeders die weer willen gaan werken nadat hun baby is geboren. Het bevat adviezen van meer dan achthonderd vrouwen.
Soorten werkende moeders
Onder werkende moeders kan worden verstaan: fulltime werkende moeders (komt als derde voor in een lijstje van vier); moeders die minder gaan werken (tweede in dat overzicht); moeders die thuiswerken (komt het meest voor); moeders die niet thuis kunnen werken (vierde in dat lijstje). Bovendien zijn er nog verschillen tussen moeders met een partner en alleenstaande moeders.
Prioriteiten stellen
Diverse onderzoeken wijzen erop dat het als ouder mogelijk is om betrokken te blijven bij de opvoeding van je kind zonder alle schoolbijeenkomsten bij te wonen, zegt Joanna Strober (oprichter en ceo van Kurbo Health, een online mobiel platform dat gericht is op gezonde voeding en gewichtsbeheersing bij kinderen en tieners). Samen met Sharon Meers schreef ze het boek Getting to 50/50: How Working Parents Can Have it All. Daarin stelt ze: ‘Werkende stellen kunnen alles hebben door alles te delen. Door dezelfde strategische vaardigheden toe te passen op concurrerende werkprioriteiten kun je beter begrijpen wat de beste manier is om betrokken te zijn bij de opvoeding van je kind, zelfs als je een veeleisend professioneel leven hebt.’ Ze stelt dat ouders prioriteiten moeten stellen. ‘Als ouder moet je meedogenloos prioriteiten stellen. Ik denk dat je prioriteiten kunt stellen met betrekking tot je kinderen en ervoor kunt zorgen dat ze het op school naar hun zin hebben zonder er zelf heel vaak heen te gaan.’
Fulltime werken met een gezin kan prima
Een fulltime werkende moeder kan goed voor haar kinderen zijn. Hierbij wil ik opmerken dat bij kleine kinderen de moeder wel steeds aanwezig moet zijn; niemand kan dan de moeder vervangen. Bij de wat oudere kinderen kan fulltime werken van de moeder goed samengaan met het geluk van het kind. Het gaat immers om de kwaliteit van de relatie tussen ouder en kind, beschikbaarheid van de ondersteuning en de balans tussen werk en gezinsleven. Veel werkende moeders zijn in staat om een liefdevolle en ondersteunende omgeving voor hun kinderen te bieden, zelfs als ze fulltime werken. Fulltime werken met een gezin kan prima. Vaak is enige hulp van buitenaf noodzakelijk: kinderopvang, een gastouder die de kinderen opvangt en een ondersteunend netwerk van familie, vrienden of partners.
Weten wat het kind nodig heeft
Joanna Strober geeft de voorkeur aan strategische betrokkenheid boven alleen maar verschijnen omwille van de face-time. Ze stelt: ‘Als je weinig tijd hebt, moet je kijken waar je kind de tijd het beste aan kan besteden. Toen een ouder te horen kreeg dat haar zoontje dyslexie had, werd ze naar eigen zeggen bang. Hoe kon ze de tijd vrijmaken die ze nodig had om hem te helpen naast haar veeleisende baan? Maar ze ging zich aansluiten bij onlinegroepen voor ouders van dyslectische kinderen en onderzoek doen naar hoe ze hem het beste kon helpen. Zo besefte ze dat ze haar tijd het beste kon besteden als contactpersoon voor de leerkracht om ervoor te zorgen dat de juiste ondersteuning voor haar beschikbaar was.’ Daarvoor was het niet nodig om daadwerkelijk op school te zijn.
Positie werkende vrouwen
Een andere waardevolle publicatie in dit verband is Mogul, Mom, & Maid van Liz O’Donnell. In dit boek wordt de positie van werkende vrouwen sinds de dagen van Rosie the Riveter besproken. Rosie was geen werkelijk bestaand persoon, maar een nationaal symbool: ze verbeeldde de meer dan zes miljoen Amerikaanse vrouwen die tijdens de Tweede Wereldoorlog buitenshuis gingen werken, vaak in fabrieken en op scheepswerven. In de loop van de oorlog werd in de VS de behoefte aan geschoold personeel zo groot dat er in de industrie een tekort ontstond aan arbeidskrachten (vooral voor de productie van wapens, munitie, schepen en vliegtuigen). Bovendien werden veel mannen onder de wapenen geroepen. Er werden veel campagnes gevoerd; vaak met een doortastende stoere vrouw in overall met een bandana (een vierkant stuk stof in het haar als teken van solidariteit). Zo’n figuur werd Rosie the Riveter genoemd, in het Nederlands Rosie de Klinkhamer. Ze werd vaak op een poster afgebeeld met de tekst ‘We Can Do It!’ Ze vertegenwoordigde de kracht, de vastberadenheid en de bijdrage van vrouwen aan de oorlogsinspanningen en behield na de oorlog nog steeds die iconische status. Na de oorlog werden deze vrouwen echter meestal massaal ontslagen. Of een en ander veel heeft bijgedragen aan de emancipatie van de vrouw valt nog te bezien, maar het buitenshuis werken van vrouwen werd er wel mee bevorderd.
De waarheid is dat veel vrouwen tegenwoordig kostwinners zijn die het vaak moeilijk hebben. Ze komen terecht in een nog steeds door mannen gedomineerde cultuur op het werk, traditionele sociale normen thuis en verouderde schema’s op school.
Evenwichtsoefening
Het boek Mogul, Mom, & Maid kijkt eerlijk naar hoe vrouwen hun privéleven en carrière in balans hielden. Het betreft de evenwichtsoefening van de moderne vrouw. De druk van het opvoeden van kinderen, gekoppeld aan een onbevredigende bedrijfscultuur, was te groot om te negeren. De auteur gaat verder dan statistieken en vertelt de verhalen van vrouwen in heel Amerika die jongleren met carrière, moederschap, huwelijk en huishouden. Er wordt gekeken naar de keuzes die vrouwen maakten, de opties die ze hadden en de impact die deze beslissingen hadden op henzelf, hun gezinnen en de bedrijven waar ze werkten. De publicatie geeft waardevolle adviezen hoe vrouwen van nu het beste kunnen balanceren tussen fulltime werk en aandacht voor hun kinderen. Er worden strategieën geboden voor werkende moeders die op de werkvloer te maken krijgen met vooroordelen. Er zijn adviezen voor vaders die nieuw zijn op het thuisfront. Verder staan er tips in voor het vinden van 50/50-oplossingen voor kwesties als tijd. Van babybootcamp (programma of activiteit gericht op het stimuleren van baby’s, vaak door middel van spelletjes, oefeningen en interactie met andere baby’s en ouders) voor nieuwe vaders tot wat je precies moet zeggen als je met je baas onderhandelt over verlof.
Gendergelijkheid
Ook een nuttige publicatie over gendergelijkheid is van ondernemer en filantroop Sheryl Sandberg, de oprichter van LeanIn.org, dat vrouwen wil helpen hun doelen te bereiken. Zij deed onderzoek naar de uitdagingen waarmee vrouwen op de werkplek worden geconfronteerd. Ze moedigt vrouwen aan om hun ambities na te streven en leiderschapsposities te omarmen. In veel landen, ook in Nederland, werken mannen vaker fulltime dan vrouwen. Dit heeft veel te maken met traditionele genderrollen, culturele verwachtingen en de verdeling van zorgtaken en verkleint de kansen van vrouwen op de arbeidsmarkt. Toch zijn er steeds meer vrouwen die fulltime werken. Er zijn in ons land vrouwen die ervoor kiezen om alleen te werken op de momenten dat hun kinderen op school zijn (balans gezinsverantwoordelijkheden en werk). Om een balans te vinden tussen werk en ondersteuning van hun kinderen kunnen vrouwen gebruikmaken van kinderopvang, familieondersteuning en flexibele werkregelingen.
Geen genderdisappointment of mom shaming
Maar hoe dan ook, toon geen genderdisappointment: teleurstelling als het geslacht van het kind niet overeenkomt met je verwachtingen. En als je te maken krijgt met mom-shaming (het openlijk bekritiseren van de keuzes die een moeder maakt voor zichzelf of haar kind), trek je er dan niet te veel van aan. Negeer het en wees mild en lief voor jezelf. Laat je niet overrulen door de gedachten van anderen over het moederschap. Volgens Brigid Schulte, directeur van het Better Life Lab van denktank New America, hoef je je niet te schamen over allerlei onderwerpen rond het moederschap.
Goede communicatielijnen
Liz O’Donnell schrijft in haar boek Mogul, Mum, & Maid: ‘Sommige scholen hebben uitstekende websites met onlineportals waar je cijfers, opdrachten en disciplinaire maatregelen kunt bekijken, terwijl andere scholen met ouders communiceren via e-mail of briefjes die aan de leerlingen worden meegegeven. Het is belangrijk om er vroeg achter te komen welke methoden een school gebruikt, zodat je weet waar je informatie moet zoeken.’ Ze stelt dat het belangrijk is dat ouders op een vroeg moment weten welke communicatiemiddelen de school gebruikt.
Contacten met leerkracht en leerlingbegeleider
Probeer een goed contact op te bouwen met de leerkracht op het basisonderwijs of met de leerlingbegeleider of mentor op de middelbare school. Bij specifieke problemen kan het ook om een therapeut gaan; dit is ook online mogelijk. Kijk ook of je op vrijwillige basis iets voor de school kunt doen. Het kan nuttig zijn om te zoeken naar mogelijkheden waar geen commissievergaderingen of andere onrealistische verplichtingen mee zijn gemoeid. Het kan leiden tot een positievere houding ten opzichte van onderwijs en de schoolgemeenschap, biedt kansen om direct betrokken te raken bij de school en om open communicatielijnen met de leerkrachten en de schoolleiding te ontwikkelen. Soms kan het ook kostenbesparend voor een school zijn.
Taken eerlijk verdelen
De al genoemde Joanna Strober en Sharon Meers zijn professionals, echtgenotes en moeders met samen vijf jonge kinderen. Ze begrijpen de uitdagingen en de voordelen van huishoudens met twee carrières. Ze weten ook dat gezinnen niet ondanks werkende moeders gedijen, maar dankzij hen. Je kunt zowel een geweldige carrière en een geweldig huwelijk hebben als een geweldige moeder zijn. De sleutel is het aanboren van je beste hulpbron en machtigste bondgenoot: de man met wie je getrouwd bent. Na honderden ouders en werkgevers te hebben geïnterviewd, meer dan duizend werkende moeders te hebben ondervraagd en het laatste onderzoek van de overheid en de sociale wetenschappen te hebben doorgenomen hebben de auteurs ontdekt dat kinderen, echtgenoten en echtgenotes er allemaal bij gebaat zijn als stellen als kostwinners hun taken als zorgverleners eerlijk verdelen. Moeders werken dan zonder schuldgevoel, vaders hebben een band met hun kinderen en kinderen bloeien op onder de aandacht van twee betrokken ouders. Samenwerking met de partner is dus erg belangrijk. Taken zijn goed te verdelen. Het is dan wel nodig om de ouderwetse opvatting dat de vrouw er vooral voor het gezin is, los te laten. Ingewikkelder kan het zijn als je met een scheiding te maken krijgt.
Laat perfectionisme los
Het advies om perfectionisme los te laten is vooral afkomstig van Tiffany Dufu. In haar boek Drop the Ball deelt ze haar persoonlijke ervaringen als werkende moeder en pleit ze voor het delegeren van taken om een betere balans te krijgen. Een humoristische kijk op het moederschap biedt de Amerikaanse cartoonist Cathy Guisewite, die voor bijna 1400 kranten een strip tekende over Cathy, een carrièrevrouw die wordt geconfronteerd met uitdagingen op het gebied van eten, liefde, gezin en werk.
Conclusie
Fulltime werkende ouders kunnen van betekenis zijn voor de groei en het in stand houden van onze economie. Aan de andere kant is het van groot belang dat ouders, hoe moeilijk soms ook, betrokken blijven bij hun kinderen. Dit geldt zeker als het gaat om kinderen met kenmerken van begaafdheid. Er zijn enige suggesties gegeven hoe er een goede balans kan worden gevonden: prioriteiten stellen, weten wat het kind nodig heeft, gendergelijkheid accepteren, een goed contact met school onderhouden, taken eerlijk verdelen en perfectionisme loslaten.
Cijfers en feiten over werkende ouders
[*] Er zijn ruim 2 miljoen werkende ouders in Nederland.
[*] 75% van hen vindt de combinatie werk/gezin moeilijk.
[*] In 2021 werkte 66,5% van de vrouwen in een betaalde baan en 74,3% van de mannen.
[*] Vrouwen werken veel vaker parttime dan mannen.
[*] Vrouwen werkten in 2020 gemiddeld 26,2 uur per week, mannen 35,4 uur.
[*] 62% houdt geen tijd over voor zichzelf.
[*] 44% vindt zich tekortschieten wat betreft werk/gezin.
[*] 92% van de moeders vindt dat het werk niet ophoudt als ze het kantoor hebben verlaten.
[*] Na de geboorte van het eerste kind ervaren ze een chronisch tijdgebrek.
[*] Moeilijk is ook de combinatie van de agenda van de moeder en de ambities van de partner met het gezin.
[*] Ouders zeggen dat hun hoogste prioriteit bij de kinderen ligt: 80% geeft aan te weinig tijd aan ze te besteden.
[*] Gemiddeld geven ze 36 minuten per dag aandacht aan hun kind.
[*] 40% van de moeders lukt het na de bevalling niet om werk en privé op elkaar af te stemmen.
[*] 40% kiest ervoor om minder te gaan werken.
[*] 73% van de moeders werkt in een deeltijdfunctie.
[*] 6% van de moeders stopt met werken.
[*] 9 van de 10 vaders blijven evenveel of gaan zelfs meer werken.
[*] 70% van de werkenden zegt thuis eerder tijd te besteden aan koken en schoonmaken dan aan de kinderen.
[*] 8 tot 10% van de kinderen vindt het niet leuk om voor de tv gezet te worden en zou liever een actiever vermaak willen.
[*] 60% van de kinderen wil graag dat hun ouders minder gaan werken.
[*] 56% van de ouders belooft hun kinderen regelmatig om na het werk of de huishoudelijke taken samen iets leuks te gaan doen (de ‘misschien-straksgeneratie’).
Bronnen:
Boost, Emmeliek (2019). Win-Win. Werk en gezin. 75x tips, inspiratie en herkenbare situaties voor werkende ouders. Laren: Working Parents Desk.
Brody, Lauren Smith (2018). The Fifth Trimester: The Working Mom’s Guide to Style, Sanity, and Success After Baby. New York: Anchor Books.
Colman, Penny (1998). Rosie the Riveter: Women Working on the Home Front in World War II. New York: Yearling Books.
Dufu, Tiffany (2018). Drop the Ball: Achieving More by Doing Less. New York: Flatiron Books.
Guisewite, Cathy (1998). I am Woman, Hear Me Snore. Kansas City: Andrews McMeel Publishing.
Meers, Sharon & Joanna Strober (2020). Getting to 50/50: How Working Parents Can Have it All. London: Piatkus Books.
O’Donnell, Liz (2016). Mogul, Mom, & Maid: The Balancing Act of the Modern Woman. Bibliomotion, Incorporated.
Sandberg, Sheryl (2015). Lean In: Women, Work, and the Will to Lead. New York: Vintage.
Schulte, Brigid (2015). Overwhelmed: How to Work, Love and Play When No One Has the Time. London: Bloomsbury.
Sternadori, Miglena, & Carrie Prentice (red.) (2016). Gender and Work: Exploring Intersectionality, Resistance, and Identity. Cambridge Scholars Publishing.
Winner, Ellen (1997). Gifted Children: Myths and Realities. New York: Basic Books.