De moeilijkste opgave voor de leraar is: de leerling het plezier in het leren niet te bederven. – Bertrand Russell

Kinderen gaan naar school om allerlei nieuwe en met name cognitieve vaardigheden te leren. Zodra een kind de school binnengaat, doet het veel nieuwe indrukken op. Het verwerken en integreren daarvan lijkt bij steeds meer kinderen minder vanzelfsprekend te verlopen. Er kunnen leerproblemen ontstaan. De groepsleerkracht heeft als eerste hiermee te maken.

Daar waar een kind problemen ervaart of stagneert in de lesstof, zal de leerkracht op zoek gaan naar de oorzaak om van daaruit tot een oplossing te komen. Maar ook ouders zoeken steeds vaker hulp buiten het aanbod van school.

Het maken van handelingsplannen of zorgplannen behoort bij de vaste taken van de leerkracht. Hier wordt dan ook veel tijd en aandacht aan besteed. De leerkracht denkt na over het kind − alleen, samen met collega’s of met behulp van de expertise van anderen. Er zijn zelfs computerprogramma’s die dit werk van de leerkracht vergemakkelijken.

Als alles klaar is, zet de leerkracht het handelingsplan in werking. Het kind volgt de procedure zoals omschreven in het plan.
Als je dit allemaal leest, zul je waarschijnlijk concluderen dat dit veel werk kan betekenen voor de leerkracht.

Maar waar is de inbreng van het kind zelf?

Om deze belangrijkste persoon bij het eigen leerproces te betrekken, kan de leerkracht of kindercoach coachee! heel goed toepassen. Met een extra toevoeging erbij, namelijk de letters

K L A S:
Kennis
Leerstrategie
Aanpassing
Support

In het coachee!-schema kun je deze kernwoorden bij de tweede stap, het onderzoek, betrekken.

Kennis

Als er sprake is van een leerprobleem, is het heel zinvol om te kijken naar de kennis waar het om gaat. Welke kennis ontbreekt er bij het kind? Wat weet het kind al wel en wat nog niet? Welke kennis heeft het kind nodig om verder te kunnen? Deze vragen kun je rustig aan kinderen zelf stellen. Wat heb jij nodig om dit te kunnen begrijpen? Waar weet je het nog wel en waar lukt het je niet meer? Deze en meer vragen over de kennis van een kind kun je meenemen in je coachee! in de KLAS-onderzoek.

Leerstrategie

Informatie komt op veel verschillende manieren op kinderen af. Via de zintuigen nemen ze alle informatie op en ieder kind verwerkt die op zijn eigen manier. In het onderwijs is veel aandacht voor de input − leerstof die op verschillende manieren wordt aangeboden − en de output − toetsen en testen om te controleren of de kinderen de lesstof wel begrijpen en kennen.

Maar de verwerking van de informatie is een heel ander verhaal. Het informatieverwerkingsproces is een begrip dat steeds vaker wordt onderzocht. Hoe leert een kind? Welke weg volgt de leerstof vanaf het moment dat deze door een van de zintuigen is opgenomen?
Ook wat dit betreft zijn er weer prachtige vragen voor kinderen. Hoe leer jij eigenlijk? Waar en hoe onthoud jij iets? Hoe werkt dat in jouw lijf? Het is belangrijk om hier het hele lijf bij te betrekken en bij het leren niet alleen het hoofd te benoemen. Leren doe je met je hele lichaam. Iedere cel leert! Zwemmen leer je niet alleen met je hoofd. Zou je dit wel doen, dan haal je de overkant van het zwembad niet.
Een onderzoek naar de leerstrategieën van het kind levert enorm veel bruikbare informatie op voor de wijze van begeleiden van het kind, maar meer nog voor hemzelf: ‘O, dus zo doe ik dat!’

Aanpassing

Zodra je weet om welke kennis het gaat en welke leerstrategie het kind heeft, wordt het tijd om te ontdekken hoe de leerstof moet worden aangepast. Dit aanpassen van de leerstof houdt ook in dat je samen met het kind kijkt naar de manier waarop de les wordt aangeboden. Wat moet er worden aangepast om het kind weer verder te kunnen helpen?

Een praktijkvoorbeeld van een jongen die heel duidelijk kon uitleggen waar de schoen wrong tijdens de instructiemomenten:

‘De juf stelt alleen maar vragen. De vragen onthoud ik wel, maar de antwoorden niet, want die hoor ik niet goed en die zie ik niet. Als juf eerst op het bord schrijft wat ze bedoelt, dan weet ik het wel. Nu zit ik met een hoofd vol vragen.’

Als een leerkracht coachee! in de klas toepast, kan de lesstof aangepast worden. Maar als een kindercoach met het kind werkt, kan er enkel worden gekeken naar dat wat het kind zelf kan aanpassen. Een kindercoach kan en mag zich niet bemoeien met het werk van de leerkracht. Dat is de taak van de leerkracht.

Verder kan het zijn dat de materialen waarmee gewerkt wordt niet passend zijn voor de leerling. Ook hier kan de leerling worden betrokken bij het vinden van de juiste materialen. Kinderen weten echt meer dan wij vaak denken. Een coachende leerkracht zal dit proces deels bij het kind zelf laten.

Support

Als laatste onderdeel van coachee! in de klas is het goed om het kind te vragen welke support er nodig is. Support betekent van oorsprong ‘voetstuk’. Daar steunt alles op. Dat kan alles dragen. En dat is voor een kind enorm belangrijk. Dat hij het gevoel heeft te worden ondersteund in het hele proces. Iemand is erbij! Je hoeft het niet alleen te doen. Dit is wat anders dan een hulpbron zijn, zoals is onderzocht in het coachee!-schema. Het is veel meer een fysieke aanwezigheid. Een vertrouwde basis bieden voor het kind. Een veilige plek, waar in een ontspannen sfeer datgene kan worden ontwikkeld wat nodig is voor verdere groei.

Het ene kind zal het fijn vinden als de juf of meester af en toe even een knipoogje geeft. Het andere kind zal willen praten. Zoveel kinderen, zoveel mogelijkheden. Maar die mogelijkheden ontdek je pas als je echt met het kind in gesprek gaat en je afstemt op het kind.

De bovenstaande informatie is niet alleen voor de leerkracht een hulpmiddel, maar kan ook voor de kindercoach een toevoeging zijn als het gaat om een kind dat zich een doel heeft gesteld met betrekking tot leren. Hierbij is het zeer belangrijk om de kernwoorden Aanpassing en Support met respect te benaderen. De kindercoach zit niet op de stoel van de leerkracht en mag zich hier ook niet mee bemoeien. Hou het hierbij enkel op een advies naar de ouders. Zij zijn verantwoordelijk.

Dit is een hoofdstuk uit het boek Coachee! Handboek voor kindercoaching van Jeannette Stam.